BBB wil best met PVV, maar dan wel zonder dat zielige-dieren-beleid: ‘Dat is echt puur emotie’

Direct al na de allereerste verkiezingsuitslagen op woensdagavond zei partijleider Caroline van der Plas van de BoerBurgerBeweging hardop: ja, wij staan open voor een coalitie met de PVV van Geert Wilders, de grote winnaar. Een dag later hoor je in het partijkantoor van de BBB in Deventer toch ook wat bedenkingen over de formatiegesprekken. Harde voorwaarden wil Van der Plas ze vooralsnog niet noemen. Maar het stemgedrag van de PVV over diervriendelijke Kamermoties is bijvoorbeeld wel een pijnpunt voor de boerenachterban.

Dat is de invloed van PVV’er Dion Graus, zegt Van der Plas. De PVV’er die in 2021 nog een motie indiende om de rechten van dieren als wilsonbekwamen in de Grondwet te borgen (ze werd verworpen). „Dat is de dierenridder, zo noemt hij zichzelf ook. En dat is echt gebaseerd op puur de emotie.”

Vorige maand nog hielp de PVV een motie van D66 en de Partij voor de Dieren aan een meerderheid, zegt ze. Een motie om het maximale aantal vleeskuikens per vierkante meter in stallen te verlagen, omdat ze „pijnlijke zweren aan de voetzolen” hebben en „veel te weinig ruimte” krijgen voor hun natuurlijke gedrag.

in haar partijprogrammaPVV Dieren dienen te worden beschermd tegen mishandeling, dorst, honger, pijn, stress en uitputting

„Dat lijkt een hele sympathieke motie”, zegt Van der Plas. Maar minder kuikens betekent minder opbrengst, terwijl de investeringskosten voor pluimveehouders doorlopen. Bovendien zijn er Europese regels voor aantallen kippen, het moet een gelijk speelveld blijven, vindt zij. „Dan stemmen ze wel mee, maar puur omdat Dion Graus het zielig vindt voor die kippen, dat ze met te veel in de stal zijn. Maar dat is natuurlijk geen argument.”

Dus als PVV met BBB wil besturen? „Dan moeten ze stoppen met dit soort moties”, zegt Van der Plas. Of je moet boeren compenseren, wil je ze een toekomst geven.

PVV’er Graus diende vorig jaar overigens wel een breedgesteunde motie in voor „een goed verdienvermogen voor boeren en tuinders” rond het Landbouwakkoord, dat er uiteindelijk niet kwam. Hij was niet bereikbaar voor commentaar.

Met een sprong van één naar zeven Kamerzetels is de sfeer bij BBB in Deventer feestelijk. Voor de allereerste vergadering met de nieuwe fractieleden worden op een bakplaat hamburgers gebakken.

Het feestje had wel groter kunnen zijn, natuurlijk. In april schommelde BBB nog rond de dertig zetels in Peilingwijzer, een combinatie van peilingen. Dat was net na de Provinciale Statenverkiezingen, toen BBB de grootste werd en daarmee zestien zetels in de Eerste Kamer won; een pluspunt in de komende formatie.

Bij die historische overwinning kwam een heleboel onvrede samen, zegt politicoloog Matthijs Rooduijn van de UvA. Boosheid over het landbouw- en stikstofbeleid van Rutte IV, een gevoel van achterstelling in de regio, weinig vertrouwen in de politiek in het algemeen.

Typische kenmerken van BBB-stemmers, blijkt uit onderzoek van Rooduijn. Ze zijn overwegend praktisch opgeleid, van Nederlandse afkomst en kritisch over migratie. Ze hebben minder vertrouwen in de wetenschap en media en beschouwen zichzelf meer als rechts dan links.

Zo zijn veel BBB-stemmers nu overgestapt naar de PVV en het nieuwe geluid van NSC van Pieter Omtzigt, denkt Rooduijn. „BBB kun je zien als een spons”, zegt hij. „Een spons die bij de Provinciale Statenverkiezingen veel kiezers van centrum-rechts en radicaal-rechts heeft opgezogen. En daarna sinds april langzaam is leeggelopen, uitgeknepen.”

Mildheid

Nu is het voor BBB tijd om formatiegesprekken aan te gaan met de partij die zo veel zetels van ze heeft afgepakt. Van der Plas staat er „open” in, zegt ze – anders dan de VVD die alleen gedoogpartner van een PVV-kabinet zou willen worden.

Wilders moet wel die mildheid van de campagne vasthouden, benadrukt Van der Plas overal. BBB wil een „noaberstaat” waarin mensen naar elkaar omkijken, geen polarisatie en tweedeling.

Verder wil BBB een regieakkoord op hoofdlijnen, dat eens per jaar geëvalueerd wordt door de Tweede Kamer. Van der Plas: „Niet een dichtgetimmerd iets, met allemaal punten waar je nooit onderuit kan. Waar meteen als iemand iets zegt, een kabinet op omvallen staat. Daar heeft het land helemaal niks aan.”

Dat regie-akkoord moet „een brede visie voor de toekomst van Nederland” schetsen, staat in het verkiezingsprogramma van BBB. Over het speerpunt van BBB – landbouw – is het verkiezingsprogramma van PVV alleen heel beknopt. Ja, de PVV is net als BBB tegen de stikstofwet, regelzucht en wil dat „boeren kunnen blijven boeren” tegen een „eerlijke prijs”. Maar dat is het wel.

In hetzelfde hoofdstuk van het PVV-programma staat bovendien: „Dieren dienen te worden beschermd tegen mishandeling, dorst, honger, pijn, stress en uitputting.” En de PVV wil dat dieren „onomkeerbaar bedwelmd zijn vóórdat ze worden aangesneden of opengereten”.

Afwijkende standpunten

Uit debatten en stemmingen blijkt dat de PVV „toch nog weleens afwijkende standpunten” heeft qua landbouw, zegt BBB-bestuursvoorzitter Erik Stegink op het partijbureau in Deventer. „Ze lijken toch een bepaalde beperking van de intensieve veehouderij te willen.”

„Maar goed, dat is hetzelfde met Pieter Omtzigt die een reductie van 25 procent of meer heeft aangekondigd”, zegt Stegink. Over de toekomst van de intensieve veehouderij zal BBB in een nieuw kabinet wel afspraken willen maken.

Zeker omdat BBB graag het ministerie van Landbouw wil hebben, en als het even kan, ook dat van ruimtelijke ordening, zegt Stegink. Verder wil BBB een aantal ministeries verhuizen, op afstand van Den Haag. Dat is goed voor het dichten van de kloof tussen stad en platteland en voor de regionale werkgelegenheid, volgens Stegink. „In ieder geval honderd kilometer buiten Den Haag. Dan kun je een grote cirkel trekken, of het nu Groningen, Limburg of Zeeland of het oosten van het land wordt.”

Principiële bezwaren tegen de PVV hoor je niet in Deventer. „Nee, want wij hebben van begin af aan gezegd: we sluiten niemand uit”, zegt Mona Keijzer, nummer twee op de BBB-lijst. „En 37, 38 zetels? Het zou toch van een buitengewone arrogantie getuigen om te zeggen, daar wil ik niks mee te maken hebben.”

„De democratie heeft altijd gelijk”, zegt BBB’er Cor Pierik, nummer zes. Zo’n overwinning als de PVV heeft behaald, dat kun je niet negeren. Maar: „Het heeft ook wel iets zorgelijks misschien. Omdat je wel graag ook in de politiek die verbinding wil. En wil dat iedereen meedoet. En uitsluiting past daar niet in.”

Lees ook
Vooral rechtse kiezers zijn ontevreden over de democratie